Có phải quan quân nhà Nguyễn đã thiêu sống 444 giáo dân ở Biên Hoà năm 1861?

Chúng ta đã nghe kể về "đạo quân thứ năm", tức lực lượng giáo dân Ki-tô giáo hỗ trợ cho thực dân Pháp xâm lược Việt Nam cũng như những câu chuyện về việc "diệt đạo" của chính quyền nhà Nguyễn. Mới đây, tôi đọc được bài viết "Ngọn lửa hung bạo ở Biên Hoà: sự thật bị xuyên tạc!" của học giả An Chi nói về sự kiện hàng trăm giáo dân đã bị thiêu sống ở nhà ngục Biên Hòa năm 1861. Đào sâu thêm, tôi đã tìm được nguyên văn tài liệu liên quan mật thiết đến sự kiện này mà cụ An Chi đã sử dụng trong bài. Mời các bạn theo dõi dưới đây.

Ngọn lửa hung bạo ở Biên Hoà: Sự thật bị xuyên tạc - Tác giả: An Chi

Bạn đọc: Xin ông An Chi cho biết thực hư về chuyện quan quân nhà Nguyễn đã thiêu sống giáo dân ở Biên Hoà hồi 1862. Xin cám ơn ông.
Nguyễn Trọng Thật, Biên Hoà, Đồng Nai.

An Chi: Bài “Lược Sử Giáo Phận Bà Rịa” (Prepared for Internet by Vietnamese Missionaries in Asia) của catholic.org.tw đã viết tại tiểu mục “4. Ký Ức Hào Hùng của Giáo phận Bà Rịa” như sau:
“Khi quân đội Pháp, năm 1861, thôn tính Sài Gòn - Gia Ðịnh và sẵn sàng tấn công Vũng Tàu Bà Rịa, quan quân triều Nguyễn đã bắt giam các tín hữu cư ngụ tại địa hạt Bà Rịa vào bốn trại giam:
“a. Trại giam chính ở Bà Rịa giam cầm 300 đàn ông. Ngày nay còn di tích là Nhà Mồ các vị tử đạo Bà Rịa.
“b. Trại giam thứ hai ở Long Ðiền, giam cầm 135 người. Còn vết tích là cây Thánh giá ở đất thánh họ Long Ðiền bây giờ.
“c. Trại giam thứ ba ở họ Long Tân giam cầm 140 người.
“d. Trại giam thứ tư là ở Ðất Ðỏ giam cầm 125 phụ nữ và trẻ em. Bây giờ còn mộ bia tại công viên Ðất Ðỏ.
Ngày 07 tháng 01 năm 1862, từ Vũng Tàu quân đội Pháp tiến công về Bà Rịa, quan quân triều Nguyễn trước khi rút lui đã thiêu sống các tín hữu ở cả bốn trại giam trên. Tổng số giáo dân bị chết thiêu là 444 người gồm có 288 đàn ông và 156 phụ nữ và trẻ em. Linh mục JB. Errard đã ghi bia đá danh sách 300 người và an táng chung tại huyệt mộ Bà Rịa. Ngôi Nhà thờ Mồ các vị tử đạo Bà Rịa vẫn tồn tại với năm tháng nơi quê hương này và đã trở thành chứng tích hào hùng của các chiến sĩ đức tin lấy máu mình làm nảy sinh các tín hữu, lấy mạng sống mình để vun đắp sự sống cho con cháu, là đức tin sống động đang lưu thông trong huyết quản từng tín hữu Bà Rịa hôm qua, hôm nay và mãi về sau.”

Về sự kiện này bài “Lược Sử Giáo Phận Bà Rịa” của thanhcavietnam.net đã ghi như sau:
“Từ ngày phân chia giáo phận đến hết năm 1862, các thừa sai, linh mục, tu sĩ và giáo dân thuộc giáo phận Bà Rịa ngày nay đã phải gánh chịu cơn bách hại cách tàn khốc. Ngoài các bản án được triều đình phê chuẩn cụ thể như vụ thiêu sinh 4 ngục: ngục Dinh (Phước Lễ), ngục Thơm (Long Kiên), ngục Thành (Long Ðiền) và ngục Ðất Ðỏ (Phước Thọ) gồm 700 người. Ðêm 7-1-1862), nhà cầm quyền cho đốt bốn ngục thiêu sinh 444 giáo hữu thuộc 5 họ lẻ: Ðất Ðỏ, Thơm, Dinh, Thành, Gò Sâm (Thạnh Mỹ) hạt Bà Rịa, các vị tử đạo được thừa sai Croc Hòa và cha Trí mai táng trong ba ngôi mộ thập thể ngày 8-1-1862.”

Thithamphobien.blogspot cũng chép y chang thanhcavietnam.net. Rồi Dangchuatinhcon.blogspot.com ngày 22-11-2013 đã nhắc lại lời của linh mục Tôma Nguyễn Văn Trâm, Giáo phận Bà Rịa, ngỏ lời với giáo dân như sau (tiểu mục “C. Ký ức hào hùng):
“Khi quân đội Pháp, năm 1861, thôn tính Sài Gòn - Gia Ðịnh và sẵn sàng tấn công Vũng Tàu Bà Rịa, quan quân triều Nguyễn đã bắt giam các tín hữu cư ngụ tại địa hạt Bà Rịa vào bốn trại giam:
a. Trại giam chính ở Bà Rịa giam cầm 300 đàn ông. Ngày nay còn di tích là Nhà Mồ các vị tử đạo Bà Rịa.
b. Trại giam thứ hai ở Long Ðiền, giam cầm 135 người. Còn vết tích là cây Thánh giá ở đất thánh họ Long Ðiền bây giờ.
c. Trại giam thứ ba ở họ Long Tân giam cầm 140 người.
d. Trại giam thứ tư là ở Ðất Ðỏ giam cầm 125 phụ nữ và trẻ em. Bây giờ còn mộ bia tại công viên Ðất Ðỏ.
Ngày 07 tháng 01 năm 1862, từ Vũng Tàu quân đội Pháp tiến công về Bà Rịa, quan quân triều Nguyễn trước khi rút lui đã thiêu sống các tín hữu ở cả bốn trại giam trên. Tổng số giáo dân bị chết thiêu là 444 người gồm có 288 đàn ông và 156 phụ nữ và trẻ em. Linh mục JB. Errard đã ghi bia đá danh sách 300 người và an táng chung tại huyệt mộ Bà Rịa. Ngôi Nhà thờ Mồ các vị tử đạo Bà Rịa vẫn tồn tại với năm tháng nơi quê hương này và đã trở thành chứng tích hào hùng của các chiến sĩ đức tin lấy máu mình làm nảy sinh các tín hữu, lấy mạng sống mình để vun đắp sự sống cho con cháu, là đức tin sống động đang lưu thông trong huyết quản từng tín hữu Bà Rịa hôm qua, hôm nay và mãi về sau.”

Ngoạn mục hơn nữa, VTC News ngày 3-6-2016 cũng đã kể lại sự việc trên với cái bài của Trí Bùi nhan đề “Ngọn lửa hung bạo cháy suốt ngày đêm đã thiêu rụi 400 con người vô tội”, bằng ngôn từ miêu tả “rùng rợn” như “hàng trăm tiếng gào thét, tiếng la cứu thất thanh của những người bị nhốt vang vọng khắp thành Biên Hòa”.

Vậy sự thật đã diễn ra như thế nào? Sự kiện này đã được nhắc đến trên một tờ tuần báo của Pháp là Le Monde Illustré số 254, năm thứ 6, ra ngày 22-2-1862, mà chúng tôi đã may mắn được bạn Lê Ngọc Quốc ở Biên Hoà cung cấp. Dưới cái tít chung là “Expédition de Cochinchine” (Cuộc chinh phục xứ Nam Kỳ), qua mục “Correspondance particulière” (Thư tín đặc biệt), tờ báo này đã đăng lời của Mac Vernoll, mà đoạn hữu quan có nguyên văn như sau:
“La petite canonnière ouvrit le feu, et immédiatement un violent incendie se déclara. Les mandarins fuyaient et livraient aux flammes deux cent soixante-quinze chrétiens.”

Dịch nghĩa:
“Chiếc pháo hạm nhỏ đã khai hoả và ngay lập tức một trận cháy dữ dội đã bùng phát. Các quan lại đã bỏ chạy và phó mặc hai trăm bảy mươi lăm con chiên cho ngọn lửa.”

Lời của Vernoll rõ như ban ngày. Lửa cháy là do chiếc pháo hạm của thực dân Pháp gây ra còn quan lại thì bỏ chạy. Thế mà Vietnamese Missionaries in Asia lại tráo trở viết cho catholic.org.tw rằng “quan quân triều Nguyễn trước khi rút lui đã thiêu sống các tín hữu”. Bi hài hơn nữa là chuyện linh mục Tôma Nguyễn Văn Trâm cũng đã nhại theo cái khuôn đó mà vu cáo cho quan lại nhà Nguyễn. Nhưng khôi hài nhất thì phải là cái hành động của VTC News cũng hùa theo họ mà vu cáo triều đình của mình, thông qua bài viết của Trí Bùi. Trí Bùi còn viết rằng “trước khi rút chạy, triều đình nhà Nguyễn còn ra lệnh cho lính phóng hỏa thiêu rụi nhà lao Biên Hòa”, y hệt như ông linh mục Tôma Nguyễn Văn Trâm đã nói trước giáo dân của Giáo phận Bà Rịa. Hẳn là ông linh mục và Trí Bùi phải cảm thấy xấu hổ trước những lời lẽ sau đây của Mac Vernoll:
“Nous fûmes assez heureux pour sauver deux cents de ces malheureux, mais nous eûmes à regretter la mort de soixante-quinze femmes ou enfants étouffés et calcinés par les flammes.”
Dịch nghĩa:
“Chúng tôi sung sướng vì đã cứu được hai trăm người trong [số] những kẻ khốn khổ đó, nhưng cũng lấy làm tiếc về cái chết của bảy mươi lăm phụ nữ hoặc trẻ em đã chết ngạt và bị ngọn lửa thiêu cháy.”
Nhưng ông linh mục và Trí Bùi có xấu hổ hay không thì còn tuỳ thuộc vào lương tâm của hai vị chứ chính người Pháp đã nhận là nhà giam bị họ bắn cháy rồi chính họ đã cứu sống được nhiều người trong đó. Nam mô A Di Đà Phật./.

***

Nội dung bài báo của Trung úy Hải quân H. Lugeol trên tuần báo Le Monde Illustré, số 254, năm thứ 6, ra ngày 22/02/1862

Thông tín viên đặc biệt của báo Le Monde Illustré.
Trên boong pháo hạm Alarme ngày 17/12/1861


Thưa ông tổng biên tập,

Tôi vừa có được thời gian để vẽ phác cho ông hai bức ký họa về cuộc hành quân quan trọng, mà đoàn quân viễn chinh của chúng ta vừa hoàn thành thật mãnh liệt đối với Biên Hòa.

Thành trì này, như ông biết, cùng với Mỹ Tho và Sài Gòn, tạo thành ba điểm chiến lược của Nam Kỳ, và việc chiếm cứ nó là nhằm đảm bảo cho chúng ta sự chiếm hữu dứt khoát xứ sở giàu có này.

Đã từ lâu rồi, những người An nam đang chiếm đóng tại Biên Hòa đã tung vào các tiền đồn và những nơi chúng ta đã chiếm được, những băng nhóm đông đảo để quấy phá các cư dân đã thần phục nước Pháp bằng những cuộc tấn công liên tục.

Phó đô đốc Bonard, tổng tư lệnh, đã quyết định đánh đuổi họ ra khỏi nơi đồn trú, dựa vào bên thị trấn Biên Hòa và là nơi họ dùng để ẩn núp.

Cuộc đánh chiếm khởi sự ngày 10-12-1861 với quân số 3.000 người. Cùng lúc đó, một đơn vị pháo hạm tiến vào các con kinh bao quanh địa điểm và chạy ngang dọc khắp nơi này.

Sau những lần thám sát để tìm hiểu địa hình, mà đã gây nhiều thiệt hại cho quân địch với quân số rất đông đang chờ chúng ta trong các ổ phục kích, cuộc tấn công đã được quyết định và khởi sự vào sáng sớm ngày 15.

Các pháo hạm tấn công dữ dội vào sáu đồn lũy được bảo vệ bằng những đập cản khó vượt qua bằng cây và bằng đá. Người An nam đã dũng cảm chịu đựng hỏa lực trong 4 giờ và chỉ quyết định rút khỏi các đồn lũy khi nhìn thấy việc luân chuyển các hàng quân của ta diễn ra.

Chúng ta tổn thất một chết, bốn bị thương trên pháo hạm Alarme. Trên các pháo hạm khác, thủy thủ đoàn không bị tổn thất gì, riêng tất cả các tàu đều bị trúng không ít các viên đạn đại bác ở thành tàu.

Pháo hạm Alarme bị thủng 40 chỗ vì đạn pháo, chiếc Fusée bị 7 chỗ và chiếc Avalanche bị 5 chỗ.

Các binh sĩ dưới quyền chỉ huy của Phó đô đốc đã chiếm được trại Mỹ Hòa. Đội quân Tây Ban Nha và một đội quân Pháp đã bao vây một số lớn quân An nam, và họ hầu như bị giết chết cả.

Các vùng xung quanh thành đã được giải tỏa, và cuộc tấn công với tất cả lực lượng còn lại đã được chuẩn bị. Vị đô đốc muốn thám sát nó và ông đã tiến đến cái nơi mà đã bắn khoảng 30 phát đại bác vào chiếc tàu có vị chỉ huy hạm đội ở trên đó.

Chiếc pháo hạm nhỏ đã khai hoả và ngay lập tức một trận cháy dữ dội đã bùng phát. Các quan lại đã bỏ chạy và phó mặc hai trăm bảy mươi lăm con chiên cho ngọn lửa. Chúng tôi sung sướng vì đã cứu được hai trăm người trong [số] những kẻ khốn khổ đó, nhưng cũng lấy làm tiếc về cái chết của bảy mươi lăm phụ nữ hoặc trẻ em đã chết ngạt và bị ngọn lửa thiêu cháy.

Toà thành bị chiếm lĩnh được xây dựng rất tốt và bảo vệ vững chắc. Cũng như tất cả những công trình bảo vệ các đập chắn khác, chúng được ẩn giấu dưới các lùm cây.

Cuộc viễn chinh đã tiếp tục các bước thắng lợi, và thành công mới này đảm bảo cho chúng ta việc chiếm hữu sáu tỉnh ở Nam Kỳ.

Người xác nhận: MAC VERNOLL

=== Nhấn vào đây để tìm bài viết này trên google ===